ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 2، اردیبهشت 99 ، شماره پی در پی 48

تأثیر شاهنامه بر ساقینامه ها بر اساس بررسی چهل ساقینامه

صفحه (193 - 212)
محمد خشکاب، علی عشقی سردهی(نویسنده مسئول)، ابوالقاسم امیراحمدی
تاریخ دریافت مقاله : تابستان 97
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تابستان 97

چکیده

یکی از خواص بارز اسطوره و حماسه راهیابی آنها به انواع ادبی است. در این میان تأثیر شاهنامه این اثر سترگ اسطوره ای ـ حماسی بر فرهنگ و ادب ایران زمین بر کسی پوشیده نیست. در این مقاله قصد داریم هر یک از کارکردهای اشارات شاهنامه ای چون مدح، مفاخره، داستان پردازی، تبیین مسائل حکمی و تعلیمی، مضامین عاشقانه و تغزّلگونه، اندیشه های خیّامی و مضامین عرفانی را در ساقینامه ها با تکیه بر چهل ساقینامه مندرج در سه تذکره "میخانه" ،"پیمانه" و "ساقینامه سرایان آذربایجان" نشان دهیم. پس از بررسی کلی این ساقینامه ها بصورت ویژه سراغ ساقینامه سروده آذربیگدلی رفته و با تکیه بر آن، تاثیر پذیری از زبان حماسی شاهنامه را بیشتر میکاویم.

کلمات کلیدی
ساقینامه , آذر بیگدلی , میخانه , پیمانه , زبان حماسی , شاهنامۀ فردوسی

• از رنگ گل تا رنج خار، قدمعلی سرّامی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی،1383، چاپ چهارم.
• اسطوره، رابرت سیگال، مترجم احمد رضا تقا، تهران : نشر ماهی،1394، چاپ دوم.
• «الگوی بررسی زبان حماسی» اصغر شهبازی و مهدی ملک ثابت، فصلنامه علمی پژوهشی، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره بیست و چهارم، صص 179-143، 1391.
• انواع ادبی، سیروس شمیسا، تهران : فردوس،1381، چاپ نهم.
• بلاغت تصویر، محمود فتوحی، تهران: سخن، 1386، چاپ اول.
• تاریخ ادبیات در ایران، ذبیح الله صفا، ج 1-5، تهران: فردوس،1382، چاپ یازدهم
• تذکره پیمانه، احمد گلچین معانی، چاپ اول، تهران: کتابخانه سنایی، 1368.
• تذکره ساقینامه سرایان آذربایجان، میر هدایت حصاری، تهران : تابان،1384، چاپ اول.
• تذکره میخانه، ملاعبدالنبی فخرالزّمانی قزوینی، تصحیح احمد گلچین معانی، چاپ چهارم. تهران: اقبال، 1363.
• درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، سعید حمیدیان، تهران: ناهید، 1387، چاپ سوم.
• دیوان انوری، به اهتمام محمدتقی مدرس رضوی، ج 1، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1372، چاپ چهارم.
• دیوان حافظ، به تصحیح محمد قدسی، به اهتمام حسن ذوالفقاری و ابوالفضل علیمحمدی، تهران: چشمه،1387.
• ساقینامه در شعر فارسی، احترام رضایی، تهران: امیر کبیر، 1388، چاپ اول.
• «ساقینامه نزدیک¬ترین نوع ادبی به رباعیات خیّام» سید احمد پارسا و محمّد آزاد مظهری، فصلنامه ادب پژوهی، شماره 11، صص 85-62، 1389.
• «سبک‌شناسی حمله حیدری راجی کرمانی»، محمود فضیلت، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، زمستان، ص 380-361، 1379.
• شرح غزلهای حافظ، حسینعلی هروی، تهران: نشر تنویر با همکاری نشر نو،1378، چاپ پنجم.
• صور خیال در شعر فارسی، محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران : آگه، 1386، چاپ یازدهم.
• «عناصر لحن حماسی در بخش اساطیری شاهنامه» عباسعلی وفایی و رقیه کاردل ایلواری، فصلنامۀ تخصصی سبک¬شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال دهم ـ شماره چهارم ـ شماره پیاپی 38، زمستان، ص310_291، 1396.
• فرهنگ اساطیر و داستان واره¬ها در ادبیات فارسی، محمدجعفر یاحقی، تهران: فرهنگ معاصر، 1394، چاپ پنجم.
• «مقام راجی کرمانی در ساقینامه¬سرایی» رضا اشرف زاده، مجموعه مقالات همایش بزرگداشت ملابمانعلی راجی کرمانی، به کوشش یحیی طالبیان، کرمان: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان کرمان، صص 386-349،1380.
• مقایسه زبان حماسی و غنائی با تکیه بر خسرو و شیرین و اسکندرنامه نظامی، زهرا پارسا پور، تهران: دانشگاه تهران،1383، چاپ اول.
• مکتب حافظ، منوچهر مرتضوی، 2 جلد، تهران : توس، 1388. چاپ پنجم.
• «ملاحظاتی در ساختار ساقینامه با تأکید بر دو نمونه گذشته و معاصر»، منوچهر جوکار، فصلنامه پژوهشهای ادبی شماره 12 و 13، صص 123-99، 1385.
• «ملاصدرا، فیلسوف ساقینامه سرا» فریده داودی مقدم و فرهاد درودگریان، پژوهش‌نامه ادبی غنائی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال دوازدهم، شماره بیست و دوم، صص110-93، 1393.
• «نظری بر شاهنامه و تأثیر آن بر ساقینامه‌ها»، فرامرز گودرزی، هنر و مردم، شماره 153 و 154، ص 117-97، 1354.
• «یادداشتهایی درباره نکات و اشارات شاهنامه¬ای دیوان ناصرخسرو» رحمان مشتاق مهر و سجاد آیدنلو، ادبیات و زبانها، مطالعات ایرانی، شماره 11، صص 223-195، 1386.